Ο Μενδρεσές στην εφ. "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

Στη Βέροια, η χρήση οθωμανικού μνημείου διχάζει την κοινωνία

Η Μητρόπολη έχει μετατρέψει ιστορικό τζαμί σε «Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο»

Tου Νίκου Βατόπουλου

Η Βέροια μάς δίνει, αυτή τη φορά, την αφορμή για να ασχοληθούμε με ένα ζήτημα το οποίο έχει βαθύτερα αίτια στο κοινωνικό σώμα. Η χρήση ενός οθωμανικού μνημείου της πόλης (Μεντρεσέ Τζαμί) από τη Μητρόπολη Βεροίας ως πολιτιστικό κέντρο της Εκκλησίας και η υποτίμηση του αυθεντικού χαρακτήρα του εσωτερικού χώρου με τοποθέτηση ορθόδοξων μη λατρευτικών εικόνων, προκάλεσε δριμύτατη αντιπαράθεση απόψεων στη Βέροια. Η Μητρόπολη, στην ιδιοκτησία της οποίας ανήκει το οθωμανικό μνημείο υποστηρίζει ότι είναι δικαίωμά της να ορίσει εκείνη τη χρήση του. Το μνημείο έχει αναστηλωθεί (με ευρωπαϊκά και εθνικά κονδύλια), αλλά η Μητρόπολη θεωρεί ότι διατηρούσε ακόμη και το δικαίωμα της κατεδάφισης. Απλώς δεν το χρησιμοποίησε.

«Παρεκκλήσι» τον Μενδρεσέ δεν πρόκειται να κάνω», έγραψε στην απάντησή του στην εφημερίδα «Μακεδονική» ο μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης Παντελεήμων, «έστω κι αν το ιδιοκτησιακό καθεστώς θα επέτρεπε, έστω κι αν δεν πρόκειται για μνημείο κατά τη νομική και δεσμεύουσα έννοια του όρου. Κυριότατα διότι έτσι θα βεβηλώναμε την Εκκλησία, θα διακόπταμε τη μνήμη της επώδυνης προσβολής πέντε αιώνων και θα παρείχαμε άφεση στη θηριωδία χωρίς μετάνοια καθιστάμενοι κληρονόμοι των δημίων μας».

Οι απαξιωτικές εκφράσεις για άλλους πολιτισμούς (έστω και αν στην Ελλάδα οι Οθωμανοί ήταν οι κατακτητές), φανερώνει τη δυσκαμψία αποδοχής από μέρος της κοινωνίας, πόσω μάλλον από την τοπική Μητρόπολη, της ιστορικής πραγματικότητας και της πολιτισμικής εξέλιξης ενός τόπου. Δεν είναι, φυσικά, μόνο η Βέροια. Σε αρκετά σημεία της Ελλάδας, μνημεία που συνδέονται με την παρουσία των Οθωμανών ή ακόμη και τη βαθιά ριζωμένη στο σώμα του Ελληνισμού, παρουσία και δράση των Ελλήνων Εβραίων, αντιμετωπίζονται με καχυποψία και εθνικιστικό σκοταδισμό.

Στη Βέροια, ενδεικτικά, ανοίγει ένα ζήτημα που θέτει ερωτήματα καίριας σημασίας για την ελληνική κοινωνία. Προχωράμε ως σύνθεση ή επιβιώνουμε απομονωμένοι από τον διεθνή διάλογο;

Πηγή: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_24/07/2010_409052

AΠOΨH : Τζαμιά, όπως και συναγωγές, ανήκουν στο ιστορικό παρελθόν μας

Τoυ Γιώργου Λιόλιου*

Η Βέροια είναι από τις ελάχιστες πόλεις του ελλαδικού χώρου που διαθέτει στα σπλάχνα του πολεοδομικού ιστού της πλήθος μνημείων: κατάλοιπα των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, μνημεία οθωμανικής αρχιτεκτονικής (τζαμιά, δημόσια λουτρά, γεφύρια), συναγωγή, μερικώς σωζόμενη εβραϊκή συνοικία, σπίτια μακεδονικής αρχιτεκτονικής.

Η μετατροπή εδώ κι ένα χρόνο από τη Μητρόπολη Βέροιας του Τεμένους του Μενδρεσέ (όπως καθιερώθηκε να αποκαλείται) σε «πολιτιστικό» κέντρο χριστιανικών εκδηλώσεων (χώρος διοργάνωσης εκδηλώσεων με αφορμή την εορτή του Απ. Παύλου, χριστιανικές συνάξεις, συνάξεις κληρικών της Μητρόπολης κ.ά.) με την ονομασία «Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο» και η αποδόμηση της θρησκευτικής ταυτότητας του εσωτερικού του κτιρίου με την τοποθέτηση γιγαντιαίων εικόνων του Απ. Παύλου κι άλλοτε του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά και μάλιστα στη θέση του ιερότερου χώρου του Τεμένους (στο μιχράμπ), αποκαλύπτει πολλαπλές παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας.

Ο έτσι κι αλλιώς εχθρικός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει δεκαετίες τώρα η πολιτεία την αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά, αντικατοπτρίζει, ιδιαίτερα σε ό,τι έχει να κάνει με αλλόθρησκα μνημεία, τον φοβικό λόγο που αναπτύχθηκε σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα μετά την απελευθέρωση και τη δημιουργία του σημερινού κράτους-έθνους. Η πολιτεία επί δεκαετίες δεν άγγιζε σωστικά τα αλλόθρησκα μνημεία με τον φόβο μήπως κατηγορηθεί για ενδοτισμό και εθνική μειοδοσία. Με αποτέλεσμα να αφεθούν στην τύχη τους και στο έλεος του καθενός διαχειριστή τους, με οδυνηρές όμως συνέπειες σαν κι αυτή που ανέδειξε η περίπτωση του Τεμένους του Μενδρεσέ: το οξύμωρο σχήμα να επιτρέπεται σε έναν μητροπολίτη, εκμεταλλευόμενος αυτός ένα ιδιόρρυθμο ιδιοκτησιακό καθεστώς, να διαχειρίζεται ένα αλλόθρησκο μνημείο δίχως να δίνει λογαριασμό σε κανένα και μάλιστα βιάζοντας και αλλοιώνοντας τον θρησκευτικό χαρακτήρα του μνημείου με τους τρόπους που αναφέρθηκαν.

Τα αλλόθρησκα μνημεία ανήκουν στο ιστορικό παρελθόν μας. Και φέρουν την πατίνα ανθρώπων με διαφορετικά θρησκευτικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Τα τζαμιά (όπως και οι συναγωγές) ήταν προϊόντα συνάντησης και συνύπαρξης πολιτισμών κι ως τέτοια πρέπει να ιδωθούν, ανεξάρτητα από τον ιδιαίτερο θρησκευτικό τους χαρακτήρα. Αλλά ως τέτοια πρέπει και να τα σεβαστούμε. Οχι μόνο ως μνημεία των Αλλων, αλλά όλων μας.

Και μόνη η παρουσία τους σήμερα στον αστικό ιστό, αρκεί για να εξιστορήσει το παρελθόν όχι μόνο βίαιων συγκρούσεων, αλλά κυρίως αλληλεπίδρασης ανθρώπων και πολιτισμών. Μια εξαιρετική ευκαιρία να περιηγηθούμε στις διαδρομές του χρόνου και της Ιστορίας της πόλης και των μικροϊστοριών των ανθρώπων, πέρα από εθνικιστικούς αποκλεισμούς και φυλετικές ή θρησκευτικές περιχαρακώσεις.

Σε αυτό τον προβληματισμό που εκφράστηκε με πρόσφατο άρθρο μου σε τοπική εφημερίδα της Βέροιας, ο μητροπολίτης της περιοχής απάντησε με έναν οργίλο και εθνικιστικό ρητορικό λόγο, δείχνοντας πόσο ισχυρές εξακολουθούν να είναι οι δομές του φοβικού λόγου και κουλτούρας που αλλοίωσαν το αναγκαίο αίτημα για συνύπαρξη με αλληλοκατανόηση, αλληλοσεβασμό και αλληλεπίδραση.

* Ο κ. Γιώργος Λιόλιος είναι δικηγόρος και συγγραφέας.

Πηγή: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_100002_24/07/2010_409051

AΠOΨH : Συνύπαρξη και σεβασμός

Του Γιάννη Καρατσιώλη*

Η απάντηση του μητροπολίτη Βεροίας και Ναούσης κ. Παντελεήμονα προς τον δικηγόρο κ. Γ. Λιόλιο για το θέμα του μενδρεσέ (...), ότι «επιδιώκει να βραβευθεί» από τη μουσουλμανική κοινότητα όπως βραβεύτηκε από την ισραηλιτική, δεν βοηθάει τον σεβασμό προς τη θρησκεία των άλλων συμπολιτών μας (Εβραίων, μουσουλμάνων κ.λπ.) για να σεβαστούν και αυτοί τη δική μας και τον ίδιο ως τοπικό προκαθήμενό της.

Εξάλλου από την ισραηλιτική κοινότητα βραβεύτηκε και ο τότε δήμαρχος Βέροιας για τη συμβολή του στην αναστήλωση και αποκατάσταση της εβραϊκής συναγωγής. Μήπως και αυτός είναι αιρετικός; Τουλάχιστον εκεί δεν γίνονται «ποιητικές βραδιές», όπως στον μενδρεσέ που γράφει ο μητροπολίτης, αλλά διατηρεί την ιδιότητα ως χώρος θρησκευτικός. Ετσι έπρεπε να είναι και το ιεροδιδασκαλείο των μουσουλμάνων στη Βέροια και δεν συνάδουν οι παλικαρισμοί του ότι «η κατεδάφισή του ήταν απλή υπόθεση», αλλά δεν την έκαναν.

Μας αρέσει που η Αγία Σοφία στην Πόλη έγινε μουσείο; Ασφαλώς θα τη θέλαμε χριστιανικό ναό. Τότε γιατί εμείς αλλάζουμε τη χρήση του μενδρεσέ;

Επανερχόμενοι στην απάντηση του αγίου Βεροίας, γράφει μεταξύ άλλων ότι «η ορθοδοξία είναι η ελληνική έκβαση του χριστιανισμού» (!). Δηλαδή δεν είναι ορθόδοξοι οι Ρώσοι, Βούλγαροι κ.λπ., αλλά μόνο οι Ελληνες;

(Πηγή: εφ. «Μακεδονική» 9.7.2010)

*Ο Γιάννης Καρατσιώλης είναι γεωπόνος και αρθρογράφος.

Πηγή: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_100003_24/07/2010_409050