Κέρκυρα, Γιάννενα, Σαλονίκη, Λάρισα, Βέροια, Ρόδος, Χανιά,
και πάλι Λάρισα και πάλι
και πάλι Γιάννενα
και πάλι Χανιά και πάλι Σαλονίκη και πάλι Ρόδος…..,
πόλεις ντροπής, πόλεις θλίψης
Όταν γράφονταν οι γραμμές αυτές σκεφτόμουν ως τίτλο τους τον ακόλουθο: Η συλλογική σιωπή βάζει φωτιά στο φυτίλι μιας ακόμα μολότοφ.
Οι βόμβες μολότοφ που έριξαν λίγες μέρες πριν (14/5) φασιστικά εκτρώματα στο εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, δεν πρόλαβαν να ξεθυμάνουν την θερμότητα τους. Ένα αποψινό mail ήλθε να προσθέσει ακόμα περισσότερη θλίψη και απογοήτευση. Μια νέα βεβήλωση για ακόμα μία φορά στο μνημείο του Ολοκαυτώματος στη Ρόδο αποκαλύπτει το προσωπείο της «μη ρατσιστικής», της «μη αντισημιτικής» ελληνικής κοινωνίας που στέκεται εξοργιστικά μακάρια και απαθής στη συστοιχία των φαινομένων απ’ άκρου εις άκρον της Ελλάδας.
Οι μολότοφ ρίχνονται από δεκαεξάχρονα τσογλανάκια…. Ναι. Οι εμπρησμοί γίνονται από προβοκάτορες…. Ναι. Τα αντισημιτικά κηρύγματα αναπαράγονται από γραφικούς ή αλλιώς φαιδρούς ακροδεξιούς ή ακροαριστερούς στους οποίους η πλειονότητα δεν δίδει σημασία…. Ναι. Οι βανδαλισμοί στα εβραϊκά μνημεία είναι πράξη εκτόνωσης και φαιδρού μιμητισμού από πιτσιρικάδες, που πουλάνε μαγκιά για εσωτερική κατανάλωση….. Ναι.
Να υποθέσουμε και να δεχτούμε ότι η πραγματικότητα και η κοινοτοπία του αντισημιτισμού στην Ελλάδα περιορίζεται κι εξαντλείται στις παραπάνω κατηγορίες ανεγκέφαλων ή φαιδρών προσώπων. Μήπως όμως δεν είναι οι ανεγκέφαλοι, οι φαιδροί ή και προβοκάτορες αυτοί που οπλίζουν τα όπλα και στραγγαλίζουν με τον πιο ακραίο και βίαιο τρόπο το δικαίωμα στην ζωή των μη Εβραίων, στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας τους, την ίδια την δημοκρατία τελικά, με δολοφονίες αθώων πολιτών και με καταστροφές περιουσιών;
Η ποιοτική διαφορά όμως συνίσταται στον τρόπο συλλογικής αντίδρασης στην δεύτερη περίπτωση ή για να ειπωθεί εμφατικά της μη αντίδρασης στην πρώτη περίπτωση.
Αν εξαιρεθούν οι ελεύθερες, σκεπτόμενες, ψύχραιμες φωνές ατόμων ή ολιγάριθμων ομάδων πολιτών, η ελληνική κοινωνία στέκεται απαθής στις περιπτώσεις που η βία στοχεύει τον Εβραίο.
Η βία με φασιστική-ναζιστική δυσωδία επιστρέφει απειλητική. Τα περιστατικά στην Ελλάδα και την Ευρώπη ολοένα πυκνώνουν, μέσα σε ένα περιβάλλον οικονομικής κρίσης και ανέχειας, που αποτελεί ευνοϊκό υπόστρωμα για να αναπτυχθούν φαντασιοκοπήματα και για να θεσμοποιηθούν ρατσιστικά ιδεολογήματα.
Αν ο αντισημιτισμός ανανεώνεται ως ιδεοληπτικός λόγος σήμερα, ελάχιστα συνεισφέρει η πολιτική του κράτους του Ισραήλ στην ανάπτυξη του αντισημιτικού λόγου. Μια αναδρομή στην νεότερη-σύγχρονη ιστορία (για να μην ανατρέξουμε σε παλαιότερες ιστορικές περιόδους) αρκεί: τα αντισημιτικά πογκρόμ στην Ελλάδα, στη Ρωσία και στην Ευρώπη του 19ου και του πρώτου μισού του 20ου αιώνα είχαν ως εφαλτήριο την πολιτική του Ισραήλ; Της πολιτικής ενός κράτους που δεν υπήρχε άλλωστε ως οντότητα παρά μόνο ως ιδέα; Και η οποία (ιδέα) προέκυψε ως ανάγκη μόνον μετά τα επανειλημμένα αντισημιτικά ξεσπάσματα. Εκτός εάν και τότε και οποτεδήποτε στην ιστορία σε κάτι έφταιγε ο Εβραίος για να στοχοποιείται. Δηλαδή, αλλιώς ειπωμένο, ένας αλυσιτελής συνειρμός που στο τέρμα του δείχνει πόσο τελικά φανταστικός ήταν ο εχθρός που φώλιαζε στους φόβους μας.
Η θλιβερότερη διαπίστωση είναι ότι ο αντισημιτισμός ως συνειδητή και στην πλειονότητα των περιπτώσεων ως ασυνείδητη στάση πληθυσμών, ποδηγετημένη από πολιτικο-θρησκευτικά συμφραζόμενα, είναι προϊόν μιας διαχρονικής και μακρόχρονης εκπαίδευσης και διαχείρισης του φόβου προς τον Άλλο. Ο Εβραίος ως τύπος έγινε και παραμένει ένα υλικό μιας δοκιμασμένης συνταγής κατασκευής εσωτερικών εχθρών και δαιμονοποίησης του Άλλου, προς τον οποίο έχει ανάγκη η επικρατούσα δημογραφικά και εθνοτικά ομάδα να επιρρίπτει ευθύνες και να διοχετεύει συνήθως με βίαιο τρόπο τις συλλογικές ανασφάλειες της.
Ο Ν.Γ. Πεντζίκης έλεγε ότι οι νεκροί μας είναι η ίδια μας η μνήμη και ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε στους νεκρούς μας δείχνει τον πολιτισμό μας. Ο Πεντζίκης, ως συνειδητός Ορθόδοξος (Χριστιανός), φιλαγιορείτης και από τους ελάχιστους γνώστες της πατερικής γραμματείας και φιλοσοφίας, έλεγε τούτα μπροστά σε ένα κοινό φοιτητών στην Θεσσαλονίκη, αναφερόμενος στην αρπαγή του εβραϊκού νεκροταφείου και στην απουσία από τη συλλογική μνήμη και συνείδηση της εβραϊκής συνιστώσας της πόλης.
Ο Πεντζίκης έφυγε εδώ και κάποια χρόνια από τη ζωή. Και, όπως φαίνεται, έχουμε ανάγκη πολλούς Πεντζίκηδες ακόμα για να αντιληφθούμε ότι τα εβραϊκά μνημεία στην Ελλάδα δεν είναι μνημεία κάποιου εξωτικού πολιτισμού αλλά προϊόντα του πολυπολιτισμού, των μικρών ή μεγάλων τοπικών κοινωνιών, δίχως διάκριση της θρησκευτικής ταυτότητας τους (χριστιανικής, μουσουλμανικής, εβραϊκής). Κάθε καταστροφή μνημείου παλαιότερου ή σύγχρονου, όπου κι ανήκει θρησκευτικά, είναι μια ρωγμή στον πολιτισμό και μια ανοιχτή αιμάσσουσα πληγή.
Η διαφωνία μας –εάν ποτέ μπορεί κανείς να διαλέγεται με φασιστοειδή τσογλάνια- είναι δομική. Οι φασιστοειδείς «φόδρες» του Ναζισμού θέλουν μια Ελλάδα καθαρή από Εβραίους και ξένους. Οι υπόλοιποι μας καλό θα ήταν να διεκδικούμε μια Ελλάδα καθαρή από προκαταλήψεις και ιδεοληψίες.
